ΟΙ ΛΑΪΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ
Οι λαϊκοί δρόμοι στην Ελληνική λαϊκή μουσική είναι επτάφθογγες κλίμακες η μελωδική γραμμή των οποίων προκύπτει από την ένωση ενός πεντάχορδου με ένα τετράχορδο ή από την ένωση δύο τετράχορδων. Ένα πεντάχορδο σχηματίζεται από έναν συνδυασμό τεσσάρων μελωδικών κινήσεων που ξεκινώντας από έναν τόνο βάσης φτάνουν έως το διάστημα της πέμπτης καθαρής. (Για παράδειγμα από το ρε στο λα). Το αντίστοιχο τετράχορδο προκύπτει αν από το πεντάχορδο αφαιρέσουμε την τελευταία νότα.
Τα πεντάχορδα, όπως και τα αντίστοιχα τετράχορδα, τα διακρίνουμε σε μινόρε και σε ματζόρε ανάλογα με το διάστημα που σχηματίζει η Τρίτη βαθμίδα από την βάση, όπως ακριβώς συμβαίνει και στις Ευρωπαϊκές κλίμακες. Αν έχουμε Τρίτη μεγάλη (ρε – φα#) το πεντάχορδο – τετράχορδο είναι ματζόρε. Αν έχουμε Τρίτη μικρή (ρε – φα) το πεντάχορδο τετράχορδο είναι μινόρε.
Μπορεί να ενωθεί ένα πεντάχορδο με ένα τετράχορδο ή και αντιστρόφως. Σε αυτή την περίπτωση, επειδή υπάρχει κοινός φθόγγος μεταξύ τους, ονομάζονται συνημμένα. Επίσης μπορούν να ενωθούν δύο τετράχορδα μεταξύ τους. Σε αυτή τη περίπτωση, που δεν υπάρχει κοινός φθόγγος, ονομάζονται διαζευγμένα.
Το πρώτο πεντάχορδο – τετράχορδο είναι το κύριο ενώ αυτό που ακολουθεί είναι το δευτερεύον. Βάση του δρόμου είναι η πρώτη νότα του κύριου πεντάχορδου – τετράχορδου. Η βάση ορίζει την συγχορδία βάσης, μινόρε για τα μινόρε πεντάχορδα, ματζόρε για τα ματζόρε. (Σύμφωνα με τα παραδείγματά μας ΡΕ- ή ΡΕ+)
Όταν η δεύτερη βαθμίδα ενός πεντάχορδου – τετράχορδου απέχει 1 ημιτόνιο από τη βάση (ελαττωμένη) ο φθόγγος αυτός αποτελεί έναν φθόγγο έλξης. Ο φθόγγος αυτός έχει την ιδιότητα να έλκεται προς την βάση αλλά και να έλκει τις μελωδικές κινήσεις που ξεκινούν από άλλες βαθμίδες του δρόμου. Εδώ ορίζεται μια συγχορδία «έλξης» που οδηγεί στην συγχορδία βάσης και γι’ αυτό ονομάζεται και «συγχορδία κατάληξης». Σε όλες τις περιπτώσεις είναι συγχορδία ματζόρε. (ΜΙb+ σύμφωνα με το παράδειγμά μας).
Κύριος φθόγγος έλξης σε έναν δρόμο είναι η ελαττωμένη 2η βαθμίδα του κύριου πεντάχορδου – τετράχορδου ενώ ως δευτερεύων φθόγγος έλξης θεωρείται η ελαττωμένη δεύτερη βαθμίδα του δεύτερου τετράχορδου – πεντάχορδου, αν υπάρχει φυσικά.
Στην περίπτωση που η 4η βαθμίδα απέχει διάστημα 4ης καθαρής από την βάση (ρε – σολ) είναι δεσπόζων φθόγγος. Εδώ ορίζεται συγχορδία δεσπόζοντα φθόγγου σύμφωνα με την έκτη βαθμίδα του δρόμου. Σε άλλη περίπτωση έχουμε το φαινόμενο του ιδιωματισμού και λειτουργεί σαν φθόγγος έλξης.
Αν η 5η βαθμίδα σχηματίζει διάστημα 5ης καθαρής (ρε – λα) είναι δεσπόζων φθόγγος. Κι εδώ μπορεί (όχι πάντα όμως) να οριστεί συγχορδία δεσπόζοντα φθόγγου. Αν έχουμε 5η ελαττωμένη τότε πάλι έχουμε ιδιωματισμό.
Κύριες συγχορδίες του δρόμου είναι η συγχορδία βάσης, η συγχορδία έλξης, οι συγχορδίες δεσπόζοντα φθόγγου καθώς και η συγχορδία της 7ης βαθμίδας του δρόμου εφ’ όσον περιέχει φθόγγο έλξης και δεσπόζοντα φθόγγο.
Οι υπόλοιπες συγχορδίες που σχηματίζονται αποτελούν γενικά τις δευτερεύουσες συγχορδίες του δρόμου.
Αρμονικοί κύκλοι ονομάζονται οι διάφορες συνδέσεις δύο και περισσότερων συγχορδιών.
Μεγάλος αρμονικός κύκλος ονομάζεται η σύνδεση των κύριων συγχορδιών του δρόμου.
Μικρός αρμονικός κύκλος ονομάζεται η σύνδεση των δευτερευόντων συγχορδιών με τις κύριες.
Ακολουθούν οι λαϊκοί δρόμοι μαζί με τις κύριες και δευτερεύουσες συγχορδίες τους (αρμονική δομή) καθώς και οι σχετικοί δρόμοι που προκύπτουν από την μελωδική ανάπτυξή τους
ΛΑΪΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ
Σημείωση:
Τα στοιχεία αντλήθηκαν από την πολύ καλή μελέτη του μαέστρου Χαράλαμπου Παγιάτη "Λαϊκοί Δρόμοι" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις FAGOTTO και την οποία συστήνω ανεπιφύλακτα σε όποιον θέλει να εμβαθύνει περισσότερο στο θέμα. Παρ' όλ' αυτά, σε δυό περιπτώσεις προτίμησα να κρατήσω την ονομασία που έχω μάθει πάνω στη δουλειά του πάλκου από την συνεργασία που είχα με πάρα πολλούς παλιούς λαϊκούς μουσικούς εδώ και τριάντα χρόνια (Μπίνης, Σκαρπέλης, Θ. Πολυκανδριώτης, Μπέλλου, Χοντρονάκος, Βενεκάς, και άλλοι). Οι διαφορές είναι στον δρόμο Κιουρντί που στην μελέτη του μαέστρου ονομάζεται Καρτζιγάρ ενώ τον δρόμο Νησιώτικο μινόρε τον ονομάζει Κιουρντί.
Οι λαϊκοί δρόμοι στην Ελληνική λαϊκή μουσική είναι επτάφθογγες κλίμακες η μελωδική γραμμή των οποίων προκύπτει από την ένωση ενός πεντάχορδου με ένα τετράχορδο ή από την ένωση δύο τετράχορδων. Ένα πεντάχορδο σχηματίζεται από έναν συνδυασμό τεσσάρων μελωδικών κινήσεων που ξεκινώντας από έναν τόνο βάσης φτάνουν έως το διάστημα της πέμπτης καθαρής. (Για παράδειγμα από το ρε στο λα). Το αντίστοιχο τετράχορδο προκύπτει αν από το πεντάχορδο αφαιρέσουμε την τελευταία νότα.
Τα πεντάχορδα, όπως και τα αντίστοιχα τετράχορδα, τα διακρίνουμε σε μινόρε και σε ματζόρε ανάλογα με το διάστημα που σχηματίζει η Τρίτη βαθμίδα από την βάση, όπως ακριβώς συμβαίνει και στις Ευρωπαϊκές κλίμακες. Αν έχουμε Τρίτη μεγάλη (ρε – φα#) το πεντάχορδο – τετράχορδο είναι ματζόρε. Αν έχουμε Τρίτη μικρή (ρε – φα) το πεντάχορδο τετράχορδο είναι μινόρε.
Μπορεί να ενωθεί ένα πεντάχορδο με ένα τετράχορδο ή και αντιστρόφως. Σε αυτή την περίπτωση, επειδή υπάρχει κοινός φθόγγος μεταξύ τους, ονομάζονται συνημμένα. Επίσης μπορούν να ενωθούν δύο τετράχορδα μεταξύ τους. Σε αυτή τη περίπτωση, που δεν υπάρχει κοινός φθόγγος, ονομάζονται διαζευγμένα.
Το πρώτο πεντάχορδο – τετράχορδο είναι το κύριο ενώ αυτό που ακολουθεί είναι το δευτερεύον. Βάση του δρόμου είναι η πρώτη νότα του κύριου πεντάχορδου – τετράχορδου. Η βάση ορίζει την συγχορδία βάσης, μινόρε για τα μινόρε πεντάχορδα, ματζόρε για τα ματζόρε. (Σύμφωνα με τα παραδείγματά μας ΡΕ- ή ΡΕ+)
Όταν η δεύτερη βαθμίδα ενός πεντάχορδου – τετράχορδου απέχει 1 ημιτόνιο από τη βάση (ελαττωμένη) ο φθόγγος αυτός αποτελεί έναν φθόγγο έλξης. Ο φθόγγος αυτός έχει την ιδιότητα να έλκεται προς την βάση αλλά και να έλκει τις μελωδικές κινήσεις που ξεκινούν από άλλες βαθμίδες του δρόμου. Εδώ ορίζεται μια συγχορδία «έλξης» που οδηγεί στην συγχορδία βάσης και γι’ αυτό ονομάζεται και «συγχορδία κατάληξης». Σε όλες τις περιπτώσεις είναι συγχορδία ματζόρε. (ΜΙb+ σύμφωνα με το παράδειγμά μας).
Κύριος φθόγγος έλξης σε έναν δρόμο είναι η ελαττωμένη 2η βαθμίδα του κύριου πεντάχορδου – τετράχορδου ενώ ως δευτερεύων φθόγγος έλξης θεωρείται η ελαττωμένη δεύτερη βαθμίδα του δεύτερου τετράχορδου – πεντάχορδου, αν υπάρχει φυσικά.
Στην περίπτωση που η 4η βαθμίδα απέχει διάστημα 4ης καθαρής από την βάση (ρε – σολ) είναι δεσπόζων φθόγγος. Εδώ ορίζεται συγχορδία δεσπόζοντα φθόγγου σύμφωνα με την έκτη βαθμίδα του δρόμου. Σε άλλη περίπτωση έχουμε το φαινόμενο του ιδιωματισμού και λειτουργεί σαν φθόγγος έλξης.
Αν η 5η βαθμίδα σχηματίζει διάστημα 5ης καθαρής (ρε – λα) είναι δεσπόζων φθόγγος. Κι εδώ μπορεί (όχι πάντα όμως) να οριστεί συγχορδία δεσπόζοντα φθόγγου. Αν έχουμε 5η ελαττωμένη τότε πάλι έχουμε ιδιωματισμό.
Κύριες συγχορδίες του δρόμου είναι η συγχορδία βάσης, η συγχορδία έλξης, οι συγχορδίες δεσπόζοντα φθόγγου καθώς και η συγχορδία της 7ης βαθμίδας του δρόμου εφ’ όσον περιέχει φθόγγο έλξης και δεσπόζοντα φθόγγο.
Οι υπόλοιπες συγχορδίες που σχηματίζονται αποτελούν γενικά τις δευτερεύουσες συγχορδίες του δρόμου.
Αρμονικοί κύκλοι ονομάζονται οι διάφορες συνδέσεις δύο και περισσότερων συγχορδιών.
Μεγάλος αρμονικός κύκλος ονομάζεται η σύνδεση των κύριων συγχορδιών του δρόμου.
Μικρός αρμονικός κύκλος ονομάζεται η σύνδεση των δευτερευόντων συγχορδιών με τις κύριες.
Ακολουθούν οι λαϊκοί δρόμοι μαζί με τις κύριες και δευτερεύουσες συγχορδίες τους (αρμονική δομή) καθώς και οι σχετικοί δρόμοι που προκύπτουν από την μελωδική ανάπτυξή τους
ΛΑΪΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ
Τα στοιχεία αντλήθηκαν από την πολύ καλή μελέτη του μαέστρου Χαράλαμπου Παγιάτη "Λαϊκοί Δρόμοι" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις FAGOTTO και την οποία συστήνω ανεπιφύλακτα σε όποιον θέλει να εμβαθύνει περισσότερο στο θέμα. Παρ' όλ' αυτά, σε δυό περιπτώσεις προτίμησα να κρατήσω την ονομασία που έχω μάθει πάνω στη δουλειά του πάλκου από την συνεργασία που είχα με πάρα πολλούς παλιούς λαϊκούς μουσικούς εδώ και τριάντα χρόνια (Μπίνης, Σκαρπέλης, Θ. Πολυκανδριώτης, Μπέλλου, Χοντρονάκος, Βενεκάς, και άλλοι). Οι διαφορές είναι στον δρόμο Κιουρντί που στην μελέτη του μαέστρου ονομάζεται Καρτζιγάρ ενώ τον δρόμο Νησιώτικο μινόρε τον ονομάζει Κιουρντί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου